Ésimdiki érki

ئېسىمدىكى ئېركى



(شائىر نۇرمۇھەممەد ئېركى (1927 - 1984) خاتىرىسىگە بېغىشلايمەن)


(1)

ئۇنتۇش گەرچە شاتلىق ئېلىپ كەلسىمۇ،
مېنىڭ ئۈچۈن شاتلىق بىلەن ئازاب بىر.
«ئۇنتۇپ كەت» دەپ بىر كىم بۇيرۇق بەرسىمۇ،
ئۇنتۇش ئۈچۈن سېغىنارمەن بەرىبىر.
ئۇنتۇش مۈمكىن بولغان بىلەن بەختنى،
مۈمكىن بولماس شائىرلارنى ئۇنتۇشقا.
مەڭسىتمەسلىك مۈمكىن شاھلىق تەختىنى،
بولماس سېنى مەڭسىتمەستىن تۇرۇشقا.
چۈنكى سېنىڭ شېئىرلىرىڭ ھەقىقەت،
بەخت دىگەن ھەقىقەتتىن تېپىلار.
ياشىساڭمۇ ھاياتتا سەن چېكىپ دەرت،
تىنىقىڭدىن يەنە سۆيگۈ ئېتىلار.

(2)

سەن بار چاغدا تېخى شائىر ئەمەستىم،
شېئىر ئوقۇپ يۈرگەن بىلەن قىزىقىپ.
بۈگۈنمۇ ھەم شائىر بولۇپ يۈرمەستىم،
بالىلىقتا كەتكەن بولسام ئېزىقىپ.
بىراق سېنىڭ شېئىرلىرىڭ يول باشلاپ
تېپىپ بەردى يوللىرىمنى ئۇپۇقتىن.
سەن كېلىسەن مېنى مەڭگۈ ھاپاشلاپ،
كۆككە چىقىپ كەتسەممۇ شان- ئۇتۇقتىن.
ھالقىسىدا ئۆتمۈش بىلەن بۈگۈننىڭ
تارىخ شۇنداق ياشاپ كېلەر چېتىلىپ.
ئارىسىدا ھايات بىلەن ئۆلۈمنىڭ
شائىر كېلەر ئەۋلاتلارغا قېتىلىپ.

(3)

كۆڭۈل تىلەر ئۆز ئەركىنى ھاياتتا،
شېئىر ياتماس قەلبلەرگە سولۇنۇپ.
قۇشمۇ تىنچ تۇرماس مەڭگۈ توزاقتا،
كەتكەندىمۇ گەر پەيلىرى يۇلۇنۇپ.
روھنى ئىزدەپ يۈرگەن كەبى پەرىشتە.
شائىر ياشار ئەرك ئىزدەپ بىر ئۆمۈر.
روھ دىگەن ئۇ يەردە ئەمەس، ئەرشتە.
ئەرك دىسەڭ، شائىر كەبى ياشاپ كۆر!

(4)

بەلكىم شائىر غېرىپسىنىپ قالغاندۇر،
قەبرىسىدە ئۈنمىگەندۇر گۈلمۇ ھەم.
يۇلتۇزلارغا قاراپ كۆزى تالغاندۇر،
روھى ئۈچۈن ئەرك ئىزدەپ مۇشۇ دەم.
تۇر ناۋائى، بىر جام شاراب ئېلىپ كەل.
بەلكىم شائىر تەشنالىقتا ياتقاندۇر.
گەر بولسىمۇ ھايات چېغى شاراب تەل،
شاراب ئەمەس، بەلكىم زەھەر يۇتقاندۇر.
شائىر ئۈچۈن ئازاب بىلەن بەخت بىر.
شائىر ئۈچۈن ئۆلۈم دىگەن ھاياتتۇر.
مەيلى جەننەت، مەيلى دوزاخ، بەرىبىر.
شائىر روھى ھەممە يەردە ئازاتتۇر!
ئۇندىن دۈمچەك قەبرە قالدى دىمەڭلار.
قالدى ئەرك ئىزدەپ يۈرگەن بىر يۈرەك.
ئەي شائىرلار ئەركىنلىكنى كۈيلەڭلار!
ئەركىنلىك ئۇ ئادا بولماس بىر تىلەك...

(5)

كىم سېغىنسا، كىم سېغىنسا ئېركىنى،
شېئىرىنى كۆرگەنلەردىن ئىزدىسۇن.
كىم ئېركىنىڭ ئارمىنىنى ئىزدىسە،
ئەركىنلىك دەپ يۈرگەنلەردىن ئىزدىسۇن...

(1988- يىل 12- ئاي. قەشقەر)
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭
(ئەسكەرتىش: بۇ شېئىرىمنىڭ ئەسلى ماۋزۇسى «ئەركىنلىك ھەيكىلىگە بېغىشلىما» بولۇپ، بۇ شېئىرنى 1989- يىلى «قەشقەر ئەدەبىياتى» ژورنىلىغا ئەۋەتسەم ئىلان قىلىنمىغان ئىدى. شۇنىڭ بىلەن شېئىرنىڭ بەزى يەرلىرىنى تۈزەتكەن ئىدىم. لىكىن ئارىدىن سەككىز يىل ئۆتكەندە، «قەشقەر ئەدەبىياتى»نىڭ ئۆز ۋاقتىدىكى مۇھەررىرى ئۇچقۇنجان ئۆمەر تۈزۈپ نەشىر قىلدۇرغان «ئاھ، نۇرلۇق ئابىدىلەر» دىگەن مەرسىيەلەر توپلىمىدا بۇ شېئىرىمنىڭ ئۆز ۋاقتىدىكى نۇسخىسى ئىلان قىلىنىپ قالدى. بۇ قىتىم شېئىرنىڭ ماۋزۇسىنى «ئېسىمدىكى ئېركى» دەپ ئۆزگەرتىش بىلەن بىللە يەنە بەزى كۇپلىتلىرىنى قىسقارتىۋىتىپ تورغا تەييارلىدىم. بۇ نۇسخا - شېئىرىمنىڭ ئاخىرقى قىتىم بىكىتىلگەن نۇسخىسىدۇر)
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭




٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭
Ésimdiki érki
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭


(sha'ir nurmuhemmed érki (1927 - 1984) xatirisige béghishlaymen)


(1)

Untush gerche shatliq élip kelsimu,
Méning üchün shatliq bilen azab bir.
«untup ket» dep bir kim buyruq bersimu,
Untush üchün séghinarmen beribir.
Untush mümkin bolghan bilen bextni,
Mümkin bolmas sha'irlarni untushqa.
Mengsitmeslik mümkin shahliq textini,
Bolmas séni mengsitmestin turushqa.
Chünki séning shé'irliring heqiqet,
Bext digen heqiqettin tépilar.
Yashisangmu hayatta sen chékip dert,
Tiniqingdin yene söygü étilar.

(2)

Sen bar chaghda téxi sha'ir emestim,
Shé'ir oqup yürgen bilen qiziqip.
Bügünmu hem sha'ir bolup yürmestim,
Baliliqta ketken bolsam éziqip.
Biraq séning shé'irliring yol bashlap
Tépip berdi yollirimni upuqtin.
Sen kélisen méni menggü hapashlap,
Kökke chiqip ketsemmu shan- utuqtin.
Halqisida ötmüsh bilen bügünning
Tarix shundaq yashap kéler chétilip.
Arisida hayat bilen ölümning
Sha'ir kéler ewlatlargha qétilip.

(3)

Köngül tiler öz erkini hayatta,
Shé'ir yatmas qelblerge solunup.
Qushmu tinch turmas menggü tozaqta,
Ketkendimu ger peyliri yulunup.
Rohni izdep yürgen kebi perishte.
Sha'ir yashar erk izdep bir ömür.
Roh digen u yerde emes, ershte.
Erk diseng, sha'ir kebi yashap kör!

(4)

Belkim sha'ir ghéripsinip qalghandur,
Qebriside ünmigendur gülmu hem.
Yultuzlargha qarap közi talghandur,
Rohi üchün erk izdep mushu dem.
Tur nawa'i, bir jam sharab élip kel.
Belkim sha'ir teshnaliqta yatqandur.
Ger bolsimu hayat chéghi sharab tel,
Sharab emes, belkim zeher yutqandur.
Sha'ir üchün azab bilen bext bir.
Sha'ir üchün ölüm digen hayattur.
Meyli jennet, meyli dozax, beribir.
Sha'ir rohi hemme yerde azattur!
Undin dümchek qebre qaldi dimenglar.
Qaldi erk izdep yürgen bir yürek.
Ey sha'irlar erkinlikni küylenglar!
Erkinlik u ada bolmas bir tilek...

(5)

Kim séghinsa, kim séghinsa érkini,
Shé'irini körgenlerdin izdisun.
Kim érkining arminini izdise,
Erkinlik dep yürgenlerdin izdisun...

(1988- yil 12- ay. Qeshqer)
********************************
(eskertish: bu shé'irimning esli mawzusi «erkinlik heykilige béghishlima» bolup, bu shé'irni 1989- yili «qeshqer edebiyati» zhorniligha ewetsem ilan qilinmighan idi. Shuning bilen shé'irning bezi yerlirini tüzetken idim. Likin aridin sekkiz yil ötkende, «qeshqer edebiyati»ning öz waqtidiki muherriri uchqunjan ömer tüzüp neshir qildurghan «ah, nurluq abidiler» digen mersiyeler toplimida bu shé'irimning öz waqtidiki nusxisi ilan qilinip qaldi. Bu qitim shé'irning mawzusini «ésimdiki érki» dep özgertish bilen bille yene bezi kuplitlirini qisqartiwitip torgha teyyarlidim. Bu nusxa - shé'irimning axirqi qitim bikitilgen nusxisidur)
********************************