Tarihtiki 2 - ayda yuz bergen weqeler

Tarihtiki 2 - ayda yuz bergen weqeler


Tarixtiki 1 – féwral



2003 – yili 1 – féwral, amérikining «kolombiye» namliq alem ayropilani yer yüzige qaytiwatqanda, téksas shtatining ottura shimaliy rayonining hawa boshluqidin yerge chüshüp kétip, pachaqlinip ketken, alem ayropilanidiki 7 neper ayropilan xadimining hemmisi qaza qilghan. Tekshürüshke asaslan'ghanda, alem ayropilanining hadisige üchrishigha ayropilanning sol qanat issiqliq ötküzüsh taxtisi otturisidiki himligüchi qewitining yérilip kétishi seweb bolghan. Bu 1986 – yilidiki «besleshküchi» namliq alem ayropilani partlap ketkendin kéyin amérikida yüz bergen 2 – qétimliq alem ayropilani hadisisi bolup hésablinidu.

1942 – yili 1 – féwral, yen'ende istil tüzitish herikiti bashlan'ghan. Junggo kommunistik partiyisi merkiziy komitéti partiye mektipi yen'en merkiziy chong zalida oqush bashlash murasimi ötküzdi. Yoldash mawzédung «partiye istilini tüzitish» toghrisida doklat berdi hemde doklatta «subyéktiwizmgha qarshi turup, öginish istilini tüzüteyli, mez'hepchilikke qarshi turup, partiye istilini tüzüteyli, baguchiliqqa qarshi turup, yéziqchiliq istilini tüzüteyli» dégen pikirni otturigha qoydi.


Tarixtiki 2 – féwral



1970 – yili 2 – féwral, en'gliyilik peylasop, matématik, logikashunas, 1950 – yilidiki nobil edebiyat mukapatigha érishküchi rosél (BertrandRussell) wapat bolghan. U, shu yili 92 yashta idi. Rosél ömride logika, matématika, étika ilmi, jemi'iyetshunasliq, ma'arip, tarix, din we siyasiygha a'it 40 parchidin artuq eser yazghan. Uning asasliq eserliridin «matématika tézisi», «matématikiliq qa'ide», «maddilarni analiz qilish», «mena we heqiqetni éniqlash», «insaniyetning bilimi we uning da'irisi bilen chigrisi» qatarliqlar bar.


1907 – yili 2 – féwral, rosiyining dangliq ximiye alimi méndéliw (mendeleev) wapat bolghan. U, shu yili 73 yashta idi. Méndéliw 1834 – yili 8 – féwral sibiriyide tughulghan. Uning ximiye ilmige qoshqan töhpisi shuki: élémintlar dewrini türge ayrish usulini berpa qilghan.


Tarixtiki 3 – féwral




1995 – yili 3 – féwral, amérikining tunji ayal uchquchisiEileen Marie Collins «bayqash» namliq alem ayropilanigha olturup, alem boshluqigha chiqqan. U 1999 – yili 7 – ayda, tarixtin buyanqi alem ayropilanining tunji ayal qomandani bolup, «kolumbiye» namliq alem ayropilanini bashqurup, 23 – iyuldin 27 – iyulghiche bolghan uchush wezipisini tamamlighan.


1938 –yili 3 – féwral, junggo armiyisi bilen yapon armiyisi shüjuda jeng qilghan. Bu jeng (tarixta shüju jéngi dep atalghan), 5 – ayning 19 – küni axirlashqan. Jengde, junggo armiyisi tey'érjuangda dushmenning 10 mingdin artuq adimini yoqitip, ghelbini qolgha keltürüp, pütün memliket xelqining yapon'gha qarshi turush iradisini chingitqan.


1949 – yili 3 – féwral, junggo xelq azadliq armiyisi béyping shehirige kirgen.


Tarixtiki 4 – féwral



1945 – yili 4 – féwral, rosiye, amérika, en'gliye qatarliq üch döletning bashliqliri yaltada «yalta yighini»ni ötküzüp, 2 – dunya urushidin kéyinki dunya weziyitini éniq belgilidi. Yighin fashist gérmaniyini qandaq bitchit qilish, gérmaniye igiliwalghan jaylar mesilisi we gérmaniyining tölem tölishige munasiwetlik meslilerni muzakire qildi . Yighin gérmaniyining 20 milyard amérika dolliri tölem tölishini, buning ichide % 50 ini rosiyige tölishini qarar qildi.

1975 – yili 4 – féwral, lyawning ölkisining jenubidiki yingku, xeychéng qatarliq jaylarda 7.3 bal küchlük yer tewrigen.


Tarixtiki 5-fiwral


2004 – yili 5 – féwral, béyjing shehiri miyün nahiyisi mixung baghchisida baharni kütüwélish panus seylisi ötküzülüwatatti , pa'aliyette, mes'ul xadimlarning bixestilik qilip, xizmetlerni orunlashturushi etrapliq bolmighanliqidin, hesen – hüsen köwrükide qistilishish, dessilish hadisisi yüz bérip, 37 adem qaza qilip, 37 adem yarilan'ghan. Weqe yüz bergendin kéyin, gowuyüen da'imiy ishlar yighini chaqirip, béyjing «5 –féwral» weqesidiki munasiwetlik xadimlarni bir terep qilishni qarar qilghan. Béyjing sheherlik partkom, sheherlik xelq hökümiti qarar chiqirip, bu weqe chétishliq 12 mes'ul xadimning memuri wezipisini élip tashlash, memuri gunahsini yézish, partiye ichide agahlandurush jazasi bérishni qarar qilghan. Béyjing shehiri miyün nahiyisining hakimi jang yinjyu wezipisidin istipa bergen .


Tarixtiki 7 – féwral


1984 – yili 7 – féwral, amérika «besleshküchi» namliq alem ayropilanining ikki alem uchquchisi McCandless bilen Stewart alem ayropilanidin yardemchisiz ayrilip, boshluqta méngip, insaniyetning alem boshluqining sirini izdeshtiki tunji «janliq sun'iy hemrahi» bolup qalghan.


1974 – yili 7 – féwral, junggo yéqinqi zaman jughrapiye ilmi we mété'orologiye ilmining asas salghuchisi ju kéjén béyjingda wapat bolghan, shu yili u 84 yashta idi. U 1928 – yili merkiziy mété'orologiye tetqiqat ornini qurup, nenjing mété'orologiye tetqiqat ornining bashliqi bolghan. 1936 – yili jéjyang uniwérsitétining mektep mudiri bolghan. Azadliqtin kéyin, junggo penler akadémiyisining mu'awin bashliqi, memliketlik penler jem'iyitining mu'awin re'isi, junggo jughrapiye ilmiy jemi'iyitining bashliqi, junggo mété'orologiye ilmiy jem'iyitining bashliqi, junggo tebi'iy pen tarixshunasliqi komitétining mudiri wezipisini ötigen. Kélimatning özgirishi, fénologiye ilmi, yéza igilik kélimati, tebi'iy rayonlargha ayrish we penler tarixi qatarliq jehetlerde zor töhpilerni qoshqan.


(dawami mushu maqalining axirigha toluqlinidu)
(BloGimdiki maqale-eserleni Bashqa torbetlerge köchürüp yollimang)