Nifit kirzisi we junggo!

Nifit kirzisi we junggo!


Dölitimizning nupusi 1 milyari 300 milyondin artuq, dunya boyiche birinchi, nifit istimalida ikkinchi orunda turup kiliwatidu, amirikining nupusi yéqinda 300 milyonluq ötkelni bésip ötti, nifit istimalida birinchi,
Yéqinqini bir nechche on yilda dölet tedirjiy sana'etlishish derijisi tiz sür'ette ashti,hemde dunyadiki iqtisadiy ishish nisbiti ing tiz döletlerdin bolup qaldi,ichki ishlepchiqirish umumiy qimmiti 8-10%giche bulup keldi,mushu sur'etni dawamlashturushqa toghra kelse 2020-yilgha barghanda nifit ihtiyaji hazirqidin 1.5 hesse ishishi mölcherliniwatidu,yilliq nifit istimalining ishishi sur'iti 7.5%.Amirkining ishish sür'itidin 7hesse yuqiri,buningdiki asasliq seweblerning birsi bolsa burun yolda eng köp küzge chéliqidighan kepter markiliq wélispitning ornini shexsiy aptomobil ilishqa bashlidi,(bu aptomobilni yasawatqan shirketler asasen zor miqdardiki chet'el kapitali asasigha qurulghan), 2010-yilgha barghanda shexsiy mashinning sani 1990-yildikining 90 hessisige yitishi mumkin,mashinning sani her yili 19%lik sür'et bilen ishiwatidu,undaqta jonggu nifitni qandaq teminlep kliwatidu?
Awal importqa kelse,imporit qilidighan nifit asasen qazaqistan,rosye,wénsu'ula,sudan,gheribiy afirqa, éran, se'udiy erebistan we kanada. Gerche jonggu barghansiri nifit importini köpxillashturushqa tiriship kiliwatqan bolsimu yenila barghansiri ottur sheriqining nifitige tayinsh derijisi éshiwatidu,texminen 60% nifit mushu rayondin kiliwatidu,belkim busan 2015-yilgha barghanda 70%ge yitishi mumkin dep perez qiliniwatidu,tarixta jongguning ottur sheriqte uzun menpetlik istiratigiylik menpeti bulup baqmighan likin hazir bu ehwal téxmu roshenleshti,tayinish derijisi chongayghansiri amirka bu yerlerge qulini sozup aram bermeywatidu,dölitimiz amirkining éran'gha imbargo yur
Guzishige sukut qilip qollighan boldi,bu jongguning menpetige qarimaqqa uyghun emstek ,emliyette jonggu éranning iqtisadiy imbargo arqiliq yadiro pilanidin waz kechmeydighanliqini obdan bilidu,bolupmu nifit bahasi éran hökumutining ornini mustehkemlawatqan mushundaq peyitte,imbargoni qollishidiki meqset teywen mesilide amirkining azraq yol quyushni ümit qilidu,epsus!undaq oylighandek bolmidi,amirka üchun jonggu allaqachan tot kocha éghizdin ötup üzining yolini tutup méngiwatqan dölet,amirkining oylighinidek chiqmidi,bolupmu 17-nöwetlik partiye qurultiydin kiyn bu téximu roshenleshti,
Amirka we jonggu ottursida kishlik hoquq teywen ottursida bezi mesiller bar likin hazir téximu roshen bolghan mesile shubihsizki ottur sheriqtiki nifit mesilisi.Qisqa muddetlik dimlomatiye nishani,hazirqi istiratigiydin qarighanda jonggugha nifit mesilisni hemkarliq arqiliq hel qilishni oylaydu,amirka bilen riqabetliship qilishni xalimaydu,amirka bilen asasiy jehettin yaxshi munasiwetni saqlashni oylaydu,emma nurghun hökumet emeldarliri amirkining paris qoltuqini kontirol qilip jongguning nifit imporit teminatini üzushni oylaydu,dep qarishi mumkin,chunki amirkining qilghan etkenliridin hemme bilinip turuptu. Partiydiki meyli ongchil keypiyat bolsun, meyli solchil keypiyat bolsun, yaki milli tuyghu tüpeylidin bolsun amirikigha ishenmeslik tuyghusi küchiyishi mumkin. Shunglashqa jongguning inrgiye bixeterlik mesilisi burunqi ashliq mesilisdek muhim mesile qatarida köturlup chiqti, dölet ashliqni zapas saqlaydighan ambarlargha oxshash nifini zapas saqlaydighan ambar qurlushlirgha bashqiche ehmiyet biriwatidu,

Ichki qisimgha qaraydighan bolsaq dölitimizning öz ichidin chiqidighan nifitlik asasen
Bular:
1- daching nifitliki.
2- ghalbiyet nifitliki.
4- qaramay nifitliki.
5- sichuen nifitliki.
6- xuabéy nifitliki.
7- dagang nifitliki
8- dagng nifitliki.
9- ottur tuzlenglik nifitliki
10- jilin nifitliki
11- xénen nifitliki
12- changching nifitliki
13- jangxen nifitliki
14- jiangsu nifitliki
15- tarim nifitliki
16- tuxar nifitliki
17- yumin nifitliki
Yene uch dingiz nifitliki... Qatarliqlar

Hökumetning istatkisda mushu nifitliklerning yene 40yil etirapida yitidighanliqini körsetken

Wénjiyabaw zungli nifitning bahasini hedidin ziyade éship xeliq turmushigha tesir körsitishtin,xeliqning narazliq keypiyatning éship kitishdin saqlinish üchun nifit bahasini östürushni ret qilip keldi,likin uning bedilige döletning nifit shirketlirge nurghun sommidiki tuluqlima puli birishni dawamlashturup kelmekte,likin buning yene qanchiliq dawamlishdighanliqigha bir nerse digili bolmaydu,tereqqi qiliwatqan dölette nifit bahasini östurush intayin sezgur mesile bolghachqa asiyadiki bezi döletlermu hazirche nifit shirketlirge tuluqlma birish usulini qolliniwatidu,

Dölitimizdighu yuqarda digendek ichki istimal éship téship turuptu,likin bu nifitning bahasining ösushi döletning mushu iqtisadiy ishishni saqlap qilishni teske toxtitwétishi mumkin, qedimqi zamanlarda sheriqtiki asiya döletlirning bayliqi gheribtiki hazirqi döletlerningkkidin nechche hesse köp idi,kiyn gheribiy yawropagha yötkeldi,hazirchu? Yene asiya,ottur sheriq rayonigha qarap surulwatidu,amirkining bu qitimliq iqtisadiy kirzistin qandaq qutulup chiqishigha meblegh salghuchilarning ishenchisi barghansiri töwenlep kitip baridu,emilyette miningche amirkidiki iqtisadiy qiyinchiliq nifit bahasining ishish bilen esli munasiwetsiz bolushi mumkin,likin hazirqi yuqiri baha eslidinla bar bolghan iqtisadiy kirzisning tumanlirni köpeytip ,ölmekning üstige tepmek digendek ish boldi,nifit ishlepchiqirdighan döletlerge nisbeten,ular nifit kirmi arqiliq özining ul-mu'essese qurlishni yénglidi,se'udiy xan jemeti yéqinda abdulla padishah namidiki iqtisad merkizni qurushqa 27milyarit dollar ajritidighanliqini jakarlidi, bu qurulushning kölimi en'giliyediki manxaton iqtisadiy sheherchisdin 3hesse chong,tapqan pulni yene nifitlikke qayturup ekilip qurlushlarni yénglawatqan,yéngidin téxnkilarni qollinip nifittin qilidighan kirimni uzun muddetlik muqim qilishqa tirishwatidu,nifittin tapqan kirim xeliq'araliq pul-mu'amile bazirda rolini körsitishke bashlidi,yéqinqi ikkinchi derijilik qeriz majirasida amirkdiki eng chong bankilarning birsi Citigroup se'udiy merkiziy bankisdin qan telep qildi,ottur sheriq döletliri tapqan pullirgha hedep gherib bankilirning pul-mu'amile mehsulatlirni sétiwiliwatidu,hazir salghan 2tirliyon bolup 2012 yilghiche barghanda 12 tirliyon'gha yetkuzushni pilanlawatidu,mushu sanlargha qarap ottur sheriqtiki döletler pelest yehudy mesilisni amirka .Gherib iqtisadigha bolghan tesiri yehudiylarning shu dölet hökumetlirge bolghan tesirdin éship chushkidek bolghanda özlikidin hel bolushi mumkin...


Nifit ikisport qilidighan döletlerghu pulning kuchini emdi körushi mumkin,likin dölitimizdek barghansiri nifit ikisportigha tayiniwatqan döletke barghansiri teschilik kilishi mumkin,shinjangning tarim nifitlikidin gheribiy we sherqiy linyde yutkiliwatqan tebiy gaz yilliq tushush miqdari ayrim -ayrim halda 17 milyarit we 13 milyard kup mitirdin bolup bu tebiy gaz asasen shangxey , changjiyang derya diltisdiki yasash sana'iti qizzighan rayonlargha ewetilidu,bu rayonlar dölitimizning yuqiri iqtisadiy ishishni saqlap tereqqi qilishtiki asasiy bolup hisaplinidu,bu rayonlar xeliq'ara bazardiki nifit bazirning ishishi tesirde ishlepchiqirish tenerxi,ishlepchiqirish ritimda azraqlar mesle körulse , janning yérimidin köpi ikisportqa tayinip kiliwatqan jonggu iqtisadigha peshwa urghandekla ish bolidu,shunga bu yerde dölet xeliq'ara nifit bazirning tesiri tüpeylidin ijdima'iy ziddiyet,ishlepchiqirishqa tesir körsitidighan ishlar bolushidin ensireydu,
Shuning bilen birge xeliq'ara nifit bazirning tereqqi qiliwatqan döletlerge, yaki namirat döletke bolghan ziyni herqandaq bay döletke bolghan ziyindin jiq bolushi mumkin,chunki hazir dunyada bir milyarid 600 milyon kishi téxi tok ishlitish shara'itige ige bolalmidi,2milyard 400milyon adem yenila ene'niwi halettiki otun ,we kömurni yiqilghu qilip issnishqa kapaletlik qilidu,shu döle tlerdiki shu kishlerning zamaniwi turmushning temini tétish arzusi,is yimey,kuy bolmay tamaq itidighan kuni yenimu bir qedem chikinip kitishi mumkin,,,dunya bankisnng yéqinqi bir istatkisda eger nifit bahasi yene 10dollar össe ,dunyadiki eng namirat döletlerning ichki ishlepchiqirish umumiy qimmiti 1.5%töwenlep kitishi mumkin. bu san az san emes elwette.
Éghir künler aldimizda oxshaydu..

Shinjangdiki nifitlikning ehwaligha kelsek:

2007-yil shinjangda ishlepchiqirilghan umumiy nifit miqdari 26 milyon 100 ming tonna. Aldinqi yildikidin 5.5%ashqan.
Ishlepchiqirilghan tebiy gaz 21 milyard kub mitir éshish nisbiti 9.27%.
2007-yili nifit we xémiye sana'et sahesi orundighan umumiy ishlepchiqirish qimmiti 200 milyard 450 milyon xeliq puli.

Yéqinda dölet 3- nifit toshush liniysige meblegh salmaqchi bolup bu altaydin bashlinip boxiy dingizgha yétip baridu,
1-linye shangxeyni teminleydu.
2-linye 2-ayning 22-kuni ish bashlan'ghan bolup shangxey we jujiyang déltisi rayonidiki yasash sana'itinng jéni bolghan muhim sheherlerni teminleydu.


Wal sitirit gézitinng ötken aydiki bir xewirde:
Http://chinese.Wsj.Com/gb/20080115/BCH015528.Asp?Source=NewSearch

2008-yildikiChina Petrochemical Corporation ning pilan'gha qarighanda a bashta digen 26 milyonni 27 milyon 400ming tonnigha yetkuzush pilanliniwatidu dep körsetken, buni tunggha hisaplisa herkunlukke texminen 548 ming tung bolidu,her bir tung nifitning bahasi yuz dollardin hisaplisaq manche pul, aygha, yilgha ....

Uningdin bashqa China Petrochemical Corporationnng bétida ashkarlighan bir xewerde eng nifitlik bolghan tarim nifitlikining yilliq ishlepchiqirish miqdarini mushu aldimizdki bir nechche yilda bir hesse ashurush pilanliniwatqan .
Tarim nifitlikining kundilik nifit ishlepchiqirish miqdari tunggha hisaplighanda 107ming 641 tung.Mushu boyche hisaplisa bu nifitlik jongguning sherqidiki ghalbiyet nifitlikdin qalsila ikkinchi chong nifitlik hisaplindu,likin bundin kiyinki istiqbali parlaq.

Jonggu nifit xémiysi goruhi xeliq'ardiki eng zerdar goruhlaning birsi bolup bu goruhning nifitning 15% nifiti tarim nifitlikdin kélidu.
(niyoyorik paychik bazirdiki paychek numuri:SNP, shanggang diki numuri:0386)
Eger bu shirketning paychek bahasida dawalghush bolsa yeni össe shinjangdin zor nifitlik yaki tebiy gazliq bayqiliptu désingiz xatalashmaysiz,
Shinjang hazir dunyadiki iikkinchi chong nifit istimal dölitinng 50%ge yéqin inirgiye ihtiyajini qandurwatidu,bundin kiyin bu san dawamliq éshishi mumkin...

Qiziqsingiz malarni körup béqing.
Http://www.Iea.Org/sydney/publications/china_gas.Pdf
Http://www.Iea.Org/sydney/publications/china_gas.Pdf
Http://www.Iea.Org/textbase/nppdf/free/1990/caspian_oil_gas98.Pdf
Http://chinese.Wsj.Com/gb/s-result.Asp




Hazir dunyada yuz biriwatqan yéqin sheriqtiki éraq urushi,afghanistan urushi,binezer buttoning qesitlinishi,amirka ikkinchi derijilik qeriz kirzisi,amirka iqdisadning shük halet dewrige pétip qilishi,j p morganning yéqilishi,morgan sitiylning bash lidirining amirka soda qoruqchilirgha bergen siginali ,jonggu pay bazirning 3din biri baha chüshüp kitishi,,bashqurldighan bombidin mudapiylinish séstimisning sherqiy yawropda dessishi,chidlaq fonitlarning bir-birlep yoliwétlishi.Amirka bilen kanada armiysining mexpiy kilishmlarni imzalishi,amirka qoshma shitat hökumitining qurulghandin tartip hazirghiche bolghan arliqtiki eng chong qanun özgertish élip birishi.Jongxua xeliq jumhuryiti merkizi banlisning her aygha yuz milyonlap dollirning pargha aylinip kitishi ..
Birmunchilighan ishlar cheklik miqdarda éship qalghan nifitning aqiwette kimge tewe bolidighanliqi bilen zich munasiwetlik.

Dunyada intayin muhim bolghan nifit chiqidighan rayonlar asasen chöküshke bashlidi,eng axirqi nechche on yillda ishlepchqirish miqdarini üzlüksiz ashurup ishliepchqirish ilip birishqa bolidighan nifitlikler sanaqliqla.Buni birsi baku-tiblis -jeyxan nifit aqquzush turbisni nifit bilen teminleydighan kaspiy dingizdiki nifitlik.Bu nifitlik ezerbeyjan'gha tewe bulup bu türge eng zor meblegh salghuchisi en'giliye (birtaniye nifiti)uningdin qalsa ezerbeyjan, likin ezerbeyjen döletlik nifit shirkitining herkiti birtaniye nifiti yaki en'gilye hökümitining tesirge uchiraydu.Uningdin bashqa firansiye ,seudiy erebistan,amirka qatarliqlarmu bar. likin asasliq meblegh salghuchi- en'gliye.


Yuqarqi resimdiki astinqi qisimdiki üzük yeshil siziq mushu turba liniyisining liniysi bolup.Bu ezerbeyjan, türkiye ziminliridin ötüp ottur déngizda parxotlargha qachilinip yawropagha tushuludu,
Hazirqi türkiydiki kurdlarning pitarp kitishi, en'gilye armiysning iraqtiki urunlishish ehwali, ezerbeyjan we etirapidki döletlerdiki renglik inqilap, iran yadiro mesllirining kilip chiqishda yawropaning hayatliq liniys bolghan mushu turbu liniysi sewepchi dep qarisa bolidu.

Miningche nifitning ornini alidighan inirgye menbesi aldimizdiki onnechche yil ichide tépilmasliqi mumkin.
Tapsa niftqa oxshash erzan,zapsi mol,demelliqqa ishlitishke bolidighan bolushi kirek.Likin hazirghiche buninggha yiqinlishdighan inigye menbesi tépilmidi, yaki keship qilinmidi.Siz digen hidirogin yiqilghusini ishlitishning tenerxi bek yuqiri bolghancha hazirghiche umumlishalmay keldi.
Hazir bir qeder muwapiq dep qaralghini qonaqtin itanol ishlepchiqirish(etanhol) arqiliq yéqilghu qischiliq mesilisni hel qilish.Yene birsi quyash inirgiye.
Amirka yéngi inirgye qanunida bundin kiyinki bio inirgye ge bolghan tayynishchanliqni chongaytish meqsitide birqatar qanunlarni maqullghan bolup buningda bu yilliq itil alkol ishlepchiqirish miqdarini 6milyarid gaollon'gha yetküzmekchi iken, buning üchün amirikidek eng chong yiza igilik döliti umumi qunaq ishlepchiqirish kölimining 5din birdin atuqraqni mushu bio yiqlghu ishlepchqirishqa ishlitish kirek.Bu tebiyla xeliq'araliq ashliq kirzisni keltürüp chiqiridu, hem chiqardi, 4-aydin buyan dunyada ashliq kirizisi digen atalghu jiq tilgha élindi, italiylikler din tartip misrliqlarghiche namayish qilip baqti,mushu kemgiche ashliq bahasida körünerlik peslesh körülmidi.
Eger téxnikida eng aldida mngiwatqan amirkiliqlar nifitning ornini alidigharn inirgyeni pat yéqinda keship qlishqa yaki umulashturushqa közi yetken bolsa yéngi inirgye qanuni dimgoratlar bilen jumuhuryetchilar shallirni chéchiship ming teste maqullmighan bolatti.Hemde yiza igilik ishlepchiqirshta bulupmu qunaq ishlepchqirishta bu yilqidek tarixiy rikoritni yaratmaytti.


Yuqarqi resimmu ipadilep turuptu amirika tupriqidiki saqlan'ghan nifitning miqdari töwenlesh halitige kirip boldi.

Bushning oylaydighini nimikin tang.Eyni waqitta kinnidi soghuq urush mezeglide putkül amirkiliqlarni ilim-pen'ge yürüsh qilishqa sowit ittipaqining tunji sün'iy hemrahni quyup birishi bilen teng chaqiriq qilghan idi,hem pen téxnikida sowitni nechche on yilliq arqida qaldurdi,aygha chiqip insanlarni yéngi bir dewirge bashlighan idi.Bosh ekische iraqqa hujum qilip nifitini kontirul qildi,afghanistan'gha hujum qilip jonggugha yatquzldighan nifit turbusining ishni yoq qildi..Aldinqi hepte shimaliy yawropadiki polsha bilen kilishmname imzaldi,bashqurldighan bombidin mudapiylinish séstmisni ornitishqa qol birishti.Polshadin moskiwagha amirkining wetenperwer namliq yadrioliq bomisi 3 minutta baridu.Bu rosye üchün intayin chong tehdid.Roslar waqti kelgende yadiroliq bombisgha yiqilghu qachilap bolghuche amirkining aldin hujum qilshigha uchiraydu.


Dunyadiki nifit zapisi allaqachan töwenlesh basquchigha kirdi.Likin nifitke ihtiyajliq bolghanlar hessilep köpiywatidu.Kichik mashnia bilen ishqa baridighanlar tiz sür'ette köpiywatidu.Bolup jonggu bilen hindistanda.Bu qitimlq nifit bahasning örlishide bashqa nurghun sewepler bolsimu kiyin kilidighan bir kirzisning puraqlirni bildürüp qoydi.Amirkiliqlar yawropaliqlar nifit bahasning ishishni hich bolmighanda hazirche jonggu bilen hindistandin körüshke asasi bar.Emliyetmu shu.Dunyadiki bay döletlerning arzusigha wekilliq qilidighan bash shitabi parizhdiki xeliqara inirgye komititining jonggu toghriliq dokilatini körüp chiqsaq bolidu.Xenzuchisi:http://www.Worldenergyoutlook.Org/docs/weo2007/WEO2007_Chinese.Pdf

Bash biti: http://iea.Org/

Yéqinda yüz bergen giroziye rosye tuqunishigha yuqarqi turba liniysi 3din 2kigche sewep bolalaydu disek tamamen toghra bolidu. Hazir rosye armiysi tiblisqa 30kilomitir kilidighan rayonda herket qiliwatdu. Ottur sheriq pilani orunlanmay turupla yawro-asiya pilanining muqeddimisi bashlan'ghandek. Chünki ottur sheriq pilani uningdinmu zor bolghan pilan yawro asya pilanining ijra qilnishi üchün peqet köz boyash oyuni.
************************************