Shimaliy atlantik ehdiy teshkilati(NATO)heqqide

Shimaliy atlantik ehdiy teshkilati(NATO) heqqide


Amérika, gherbiy yawropa we shimaliy amérikidiki tereqqiy tapqan döletler birlikte qurghan siyasiy-herbiy guruh sheklidiki teshkilat. Atilishi, «Shimaliy atlantik okyan ehdiy teshkilati», qisqartilip «Shimaliy atlantik ehdiy teshkilati» diyilidu.
Én'gilische qisqartilmisi: NATO.

2-dunya urushidin kéyin, améirika sowét ittipaqining sitiratigiyesini meghlp qilish üchün, 1949-yili 4-ayning 4-küni kanada, en'giliye, firansiye, bélgiye, gollandiye, lyoksimborg, daniye, nurwigiye, islandiye, portugaliye, italiye qatarliq 12 dölet washin'gitonda «Shimaliy atlantik okyan ehdiynamesi»ge imza qoyup, «Shimaliy atlantik okyan ehdiy teshkilati»ning qurulghanliqini, 1949-yili 8-ayning 24-küni resmiy küchke ige bolidighanliqini jakarlidi.
2004-yiligha kelgende omimiy eza sani 26 ge yetti.
Bash shitabi- béryosélda.
Asasliq apparatliridin:
Shimaliy atlantik mudiryiti,
mudapiye ishliri pilan komutiti,
da'imliq wekiller mudiryiti,
herbiy ishlar komutiti,
xelqara katibat bashqarmisi qatarliqlar bar.
Yawropa itpaqdash armiyisining eng yuquri qomandanliq hoquqini, tarixtin buyan amérika géniralliri üstige élip keldi.
bu Teshkilat dunyawi chong mesililerde söhbetlishishini ilgiri sürüsh arqiliq pikirdiki perqlerni kichiklitish, meydanini tengshesh, ortaq mudapiye ishlirini kücheytish qatarliq ishlarni qilish bilen birge yilda her xil shekldiki birleshme maniwérlarni ötküzüp turudu. «Shimaliy atlantik okyan ehdiy teshkilati»ning zor miqdarda yadro qoralliri we da'imliq qoshunliri bar bolup, gherptiki muhim herbiy küch hisaplinidu.
Shundaqla bu teshkilat, kapitalizim lagirining herbiy jehettiki emiliy istiratigiyilik itpaqliqining belgisi, amérikining yawropaning mudapiye séstimisini kontirol qiliwalghanliqining, dunya zomigiri dep atilishining belgisi .

qurulghan waqti: 1949-yil 4-ayning 4-küni
nishani: Eza döletler kolliktip mudapiye ishliri, ténchliqni saqlash we xewpsizlik tereplerde ortaq küch chiqirip, siyasiy we herbiy wastiler arqiliq, yawropa-atlantik okyan rayonining dimukratiye, qanunchiliq we parawanliq ishlirini ilgiri sürüsh hemde eza döletlerning erkinliki we bixeterlikini qoghdash.

«Shimaliy atlantik okyan ehdiy teshkilati»ning ezaliri 2004-yili 5-ayda jemiy 26 gha yetken bolup ular:
Bélgiye,
Islandiye,
Daniye,
Girmaniye(1955),
Firansiye,
Gollandiye,
Kanada,
Lyoksimborg,
Amérika,
Nurwigiye,
Portugaliye,
Türkiye(1952),
Ispaniye(1982),
Giritsiye(1952),
Italiye,
En'giliye,
Polsha(1999),
Wén'giriye(1999),
Chéx(1999),
Istoniye(2004),
Litwa(2004),
Latwiye(2004),
Silowiniye(2004),
Silawakiye(2004),
Ruminiye(2004)
Bolghariye(2004).

bash shitabi: Bélgiyening béryosél shehiri.
Tor béti: WWW.nato.int

teshkiliy apparatliri:

(1) Shimaliy atlantik okyan mudiryiti.

Ministérlar mudiryiti bolup, shimaliy atlantik ediy teshkilatining eng yuquri qarar chiqirish apparati bolup, eza döletlerning tashqi ishlar ministérliridin teshkillinidu. Zörür bolghanda dölet mudapiye ministérliri, maliye ministérliri hetta dölet bashliqlirimu qatnishidu. Yilda 2 qétim yighin achidu . Ministérlar mudiryiti dem éliwatqan mezgillerde, her qaysi eza döletlerning bash elchi derijilik da'imiy turushluq hekilliri kündilik ishlirigha mes'ul bolidu.

(2) Mudapi'e ishliri pilan komutiti

Shimaliy atlantik ehdiy teshkilatining herbiy ishlarni bir gewdileshtürüsh séstimisigha kirgen her qaysi eza döletlerning dölet mudapiye ministérliridin teshkillinidu. Her yili ikki qétim yighin achidu. Shimaliy atlantik ehdiy teshkilatining mudapiye ishliri siyasiti we herbiy ishlar pilanlirini testiqlash mes'uliyitini öteydu.

(3) Herbiy ishlar komutiti.

Shimaliy atlantik ehdiy teshkilatining apparatliri ichidiki eng yuquri herbiy qomandanliq qilish apparati bolup, herbiy ishlarni bir gewdileshtürüsh qomandanliq séstimisigha eza dkletlerning bash shitap bashliqliridin teshkillen'gen. Yilda 3 qétim yighin achidu. Shimaliy atlantik ehdiy teshkilatining mudapiye ishliri mesilliride shimaliy atlantik okyan mudiryiti we mudapiye ishliri pilan komutitigha pikir we teklip bérish mes'uliyiti öteydu. Hemde özige tewe bolghan her qaysi urush rayonlirining qomandanlirini bashqurudu. Herbiy ishlar komutitining re'islikini herbiy ishlar komutitigha eza döletler saylap chiqilidighan bolup, wezipe ötesh mudditi 3 bolidu. Kündilik ishlirini her qaysi eza döletlerning shitap bashliqliri teyinligen da'imiy turushluq herbiy wekillerdin teshkllen'gen herbiy wekiller komutiti mes'ul bolup bir terep qilidu. Herbiy ishlar komutitining astida yene xelqaraliq herbiy ilar shitabi qurulghan bolup herbiy ishlar komutitining siyasetliri we pilanlirini emilleshtürüshke mes'ul bolidu. Xelqra herbiy ishlar shitabining qarmiqida yene ikki herbiy qomandaliq apparati tesis qilin'ghan bolup, ular: shimaliy atlantik ehdiy teshkilati ittipaqdash armiyisining urush qilishqa qomandanliq qilish shitabi we shimaliy atlantik ehdiy teshkilati ittipaqdash armiyisining shekil özgertish qomandanliq shitabi.

(4) Xelq'ara katibat bashqarmisi

Shimaliy atlantik ehdiy teshkilati yighining omumiy ishlirigha mes'ul bolidu. Bash katip katibat bashqarmisining ishlirigha rehberlik qilghandin sirt, yene ministérlar mudiryiti, mudapiye ishliri pilan komutiti, yadro mudapiye komutiti we yadro pilani kichik guruppisining re'isliki öteydu.

(5) Shimaliy atlantik okyan parlaménti.

Bu apparat shimaliy atlantik ehdiy teshkilatigha eza 26 dölet we alaqida 10 döletning parlaméntliri ara teshkillen'gen. Parlamént ezaliri her qaysi eza döletlerning parlaméntliri teripidin belgilinidu, namzatlar döletlerning nopos sélishturmisigha asasen teqsimlinidu. Shimaliy atlantik okyan parlaménttining nashani bolsa, her qaysi eza döletler parlaméntliri ottursidiki öz ara hemkarliqni qollash, her qaysi eza döletler parlaméntliri we shimaliy atlantik ehdiy teshkilati apparatliri ottursidiki munasiwetni qoyuqlashturush. Shimaliy atlantik okyan ehdinamisining nishanini emilleshtürüshni ilgir sürüshtin ibaret. Shimaliy atlantik okyan parlaméntti her yili ikki qétim yighin achidu .

Shimaliy atlantik ehdiy teshkilati «tinchliq hemkarliqi doletliri»de hazir:
Okra'ina(1994-2-8),
Albaniye(1994-2-23),
Moldawa(1994-3-16),
Giroziye(1994-3-23),
Ezerbeyjan(1994-5-4),
Finlandiye(1994-5-9),
Shiwitsiye(1994-5- 9),
Türkmenistan (1994-5-10),
Qazaqistan(1994-5-29),
Qirghizistan(1994-6-2),
Bilirosiye(1995-1-11),
Özbékistan(1994-7-12),
Erminiye(1994-10-5),
Rosiye(1994 . 6 . 22),
Awistiriye(1995-2-10),
Makidoniye(1995-11-15),
Shiwitsariye(1996-12-11),
Érlandiye(1999-12-1),
Kirodiye(2000-5-25),
Tajikistan(2002-2-20),
Malta ( 1995-4-26 kuni Kirip 1996-10-30 chiqip ketken) qatarliq döletler bar.

bu matiriyalni eldos «izdinish»qa yollighan.
********************************************