Teklimakan, xoraz, ürümchi

Teklimakan, xoraz, ürümchi


‹ballada›


Hebibulla toxti
**************


Cheksizlik cheksiz
Chéchilghan makan,
Anga tutashqan-
Axirqi zaman.
Ejebmu sirliq bu teklimakan.
Bu teklimakan-
Uyqugha chömgen
Uyqusiz sheher.
Jushqun jesettek
Tuyghusiz sheher;
Yatar perwasiz,
Talaydu boran,
Huwlar shiwirghan...

★★★

Bu teklimakan-
Köz yashqa yéqin,
Déngizdin yiraq;
Mermer déngizi,
Atlantik okyan,
Bekmu yiraqta.
Nemxush sahillar,
Dala tamiqi,
Bir mötiwerning ésil qarmiqi,
Ghemsiz oqulghan erkin naxshilar,
Yoqtur bu yerde.
Chünki bu qumluq mangalmas qéyiq,
Susiz chöl démek yoq altun béliq.
Toghraqzarliqta bolushi mumkin-
Padisha tülke, medikar éyiq,
Bowam éytqandek.

★★★

Barxan baghrida uyquchan mehelle.
Perishte kelse chillaydu xoraz.
Janggalgha mangar
Padichi bala, bir top möng kala.
Naxsha towlighach-
Ghemkin otunchi mangar otun'gha:

«ah xuda bendem déseng,
Tuzchi, otunchi qilmighin.
Alte éshekni heyditip,
Chöllerde weyran qilmighin»

Putliri harmas ulaq,
Biliki yastuq anga.
Döwe qum del per töshek,
Chiqsa ay-nurluq chiraq...
Xoraz chillaydu...

★★★

Qurup qalghan ap'aq iskilit,
Bekmu meghrur yatar hijiyip,
Awul tikip satuq bughraxan-
Gülxan sélip ötken dalida.
Otunchining jesiti choqum,
Besh balisi kulung aldida.
Tépilmaydu emdi beribir,
Ker balani nurgha toldurghan-
Hüseynemdek menggülük jeset.
Bu qandaq jeset?
U qandaq jeset?
Boldi qoyghina,
Jesetkimu qilmayli heset.

★★★

Manga egeshme köngülsiz parang,
Sorisang men bir söyümlük sarang.
Izdep yürimen héliqi sheherni,
Xoraz chillighan nurluq seherni.

★★★

Bowayning sözi:

Sulayman eleyhissalam
Qoshun tartqanche kelse bir jaygha,
Sépil aldida égiz bir munar,
Munar üstide bir segek xoraz-
Chillaptu, shu an bashliniptu jeng.
...

Momayning sözi:

Xorazsiz el adashqan pada,
Etrapida chilböre huwlar.
Erkek mijez segek xorazdin
Yalmawuz hem iblismu qachar.
Anglighin balam,
Chiqma talagha neslik gugumda
Toghraqliq ara jin-shayatun bar.
Yalmawuzmu bar-
Chintömür akang chapsa shemsherde,
Her bir béshi ming bop yaralghan.

Newrisi éytar:

Éytqina moma
Shunche kengri teklimakanda
Burunlarda yoqmiken xoraz?!

Momay közige yash yuqar shu an:

Kechürgin balam jinlar özgirip-
Xoraz aldigha bop kelgen mikiyan.

Atqan chéghi tang
Achchiqlap bala ghiltang xorazlargha,
Tash atqach anga,
Yalingayaqla mangar mektepke,
Momay qalidu kulung aldida.

★★★

Laypas aqqan lay suluq östeng,
Misirdiki nilgha oxshimas.
Nil quyular ereblerning qelbige.
Biraq u jayda
Dillar changqaq, nilmu toxtimas.
Purap turghan qumchaqliq kölchek
Oxshimas hergiz-
Allahning elchisi ulugh musagha,
(salam u zatqa)
Xoraz chillighan nurluq seherde,
Mamatqa bay qaynaq seperde,
Öz qoynidin yol bergen déngiz-
Qizil déngizgha.
Qizil déngiz moysipit déngiz,
Dolqunliri telwe qismettek,
Süyi achchiq chin heqiqettek.
Qoyni daghdam yol kelgende musa,
Pir'ewin shu suda jénidin juda.
Telwe pir'ewin
Özi pepilep chong qilghan bala
Uni ölümge bashlighan musa.
Uni ölümge bashlighan musa-
Özi pepilep chong qilghan bala.
Ejebmu achchiq heqiqet dégen.
Biraq bu jayda,
Lay suluq östeng-
Küter shawqunsiz,
Xoraz chillisa étizgha mangghan-
Oruq öküzni, ghemkin qoshchini,
Changqaq padini,
Derstin qalghan gödek balini.
Toghraq chiray, qoydek möng bala,
Qulaq sal manga!
Sendek chaghda-gödeklikide
Bekmu jesur, shox idi musa ...
Jawab:
Pak saddiliq bulghighan jay bu,
Mel'un pir'ewin chünki bu jayda-
Baqmaptiken musa kebiy shox,
Jesur, zirek birer merd bala.

★★★

Xoraz chillisa chiqidu quyash,
Qan'gha boyap cheksiz barxanni.
Mektepning yoli yétimsiraydu,
«qéri ependi» halsirap kélip-
Öyni soraydu.
Qonaqliq bilen qachidu bala,
Küter étizda ata, qosh, kala.
Xoraz chillaydu,
Ötidu yillar
Awatlashqanche hasharning yoli.

★★★

Güzel ürümchi xorazsiz sheher,
Muzdek baghringgha
Héssiyatsiz chuqanlar bilen -
Ghaljirlarche kirer basturup
Tütek basqan xorazsiz seher.
Oxshaymiz shu chagh
Özimizge, bir-birimizge;
Arqa kochang qelbimizdur del,
Chirayimiz par-pur binaying,
Nérwimizdur neghme-newaying.
Jahaletning shérin keypide-
Naxsha towlap turup chiqarghan
Tiniqimiz tütek hawaying...
Rohimizgha oxshaydu ejeb,
Baylar kirmes, musapir tola
Bekmu rengdar ghérib meschiting...

★★★

Sorisang ger méni, men peqet-
Qoynungdiki bir gödek bala.
Qarap baq manga:
Arman qachilap xorjunlirimgha,
Közümdek xunük jenubtin keldim.
Eshu jenubtin uzatti dadam
Siylap béshimni-
Tariximizdek qadaq qolida.
Uzatti anam,
Su we du'a, sütte yughurup,
Méhridekla atesh tonurda-
Tawlap toqachni.
Muz reng shenbe, muz reng yataqta
Bu quyashsiz jul ürümchide-
Sanduq upuqum, shu toqach-quyash.

★★★

Qaldi qeshqerde
Meghrur héytgah,
Lay aqqan tümen,
Temkin «orda aldi»
Yasanchuq semen.
Héytgah aldida qaldi tizilip
Miskin medikar, öktem tilemchi,
Nochi tumaqchi,
Chiberqut yüzlük kulalchi boway,
Oghli hoquqdar qérimas momay.

★★★

Xilwet yézamda
Omaq paqlinim oynaytti taqlap,
Kepsiz oghlaqlar qéchip naynaqlap,
Qelbimdek süzük éqin boyida.
Miskin kepemde bowamdin qalghan-
Qéri xorizim chillaytti tangda.

★★★

Yer sharining qurghaq léwige
Qisturulghan shérin moxurka-
Bedbuy sana'et,
Atiliqni ayrip atidin,
Atisizni yoq qildi tamam.

Dümchek bolup yötelgech sheher,
Iplas raktin bergendek xewer,
Ürümchidin ketti yiraqlap,
Xoraz lerzan chillighan seher.

★★★

Güllük qepes köndürgen yolwas,
Uxlap yatar bir kün kechkiche.
Mijezini yoqatmighan shir-
Xirildaydu adem ketküche.
Gösh choqulap aware bürküt,
Böre söngek ghajar yanpashlap.
Tipirlaydu miskin toshqanlar,
Qepeslerni yumshaq tatilap.
Heshemetlik qan reng qepeste,
Merwayit dan chéchilghan peste;
Tok chöjisi-atisiz xorazlar
Chilliyalmay turar shümshiyip,
Tong qaghidek qiliship ghaq-ghaq.
Chillap ketti bashqilar qandaq?!
Hem ata hem anisiz janiwar-
Chilliyalmay, dan yep, ghaqildap-
Najinisqa aylinar shundaq.

★★★

Nurluq éraning bosughisida,
Bir-birige qarap shümshiyip,
Qétip qélishqan
Shehersiz xoraz, xorazsiz sheher.

Telwe, miskin bu güzel sheher,
Tebi'ettin yiraq bir jayda,
Bir bowayning temkin chüshide:
Tash yüz, tash qol hem tash yüreklik,
Tash közide shéghil yighilghan,
Nadanliqning qatlamlirida-
Uxlap yétip tashqa aylan'ghan
Tash bedenlik, tash héssiyatliq-
Démekki-tash ademler tolghan-
Tash sheherge ketti aylinip.

★★★★★★
1999-yil april-may. Ürümchi
★★★★★★

**************************************************************
(menbe: «shinjang medeniyiti» zhurnilining 2000-yilliq (2-3) qosh sani)
**************************************************************