«weten xa'ini» kishilik hoquq mukapatigha érishti

«weten xa'ini» junggo yashliri kishilik hoquq mukapatigha érishti


Bu yilliq junggo yashliri kishilik hoquq mukapati amérikidiki Duke uniwérsitétining oqughuchisi wang chyenyuen'ge bérildi. Bu mukapat chet'eldiki junggu démokiratchiliri teripidin 2001-yili tesis qilin'ghan.
Bu yil mukapatqa érishken wang chyenyuen 3 ayning aldida, junggu kommunist hakimiyitini qollighuchi junggu yashliri teripidin «weten xa'ini» dep eyiblen'gen idi.

«zalimning terepdari bolush insaniy hayat prinsiplirimgha toghra kelmeydu»

14‏-mart tibet weqesi we uning dunyagha inkasi, olimpik mesh'el uzitish pa'aliyitining qarshiliqqa duch kélishi muhajirettiki jungguluqlarni pikir we meydan jehettin bir qanchige boldi. Bularni chong jehettin ikkige ayrish mumkin: biri, döletni qudret tapquzush üchün insan heqliridin waz kéchilsimu bolidu dégüchiler bolup, wetenperwerlik nami astida toplandi. Yene biri, döletni qudret tapquzush kérek emma, insan heqliridinmu waz kéchilmesiliki kérek dégüchilerdur. Bular xelqi erkin pikir qilalmighan bir dölet héchqachan qudretlik dölet hésablanmaydu dep qarighuchilar bolup, wang chyenyuen ikkinchi xil qarashtikilerge mensuptur.
Wang chyenyuen bu meydanini tibet mesilside ashkara otturigha qoyghan. U mesilini hel qilishning yoli söhbet dep bildürgen we junggu hökümitining qattiq qol siyasitini tenqid qilghan. Buning üchün u wetenperwer atalghan junggu yashlirining éghir tenqid we tehditlirige duch kelgen; Hetta uning junggudiki ata-anisimu tehditke yoluqqan. Bu chaghda wang chyenyuenning yéqinliri uninggha dölet we xelqtin epu sorash heqqide meslihet bergen.
Bu chaghda u «heq-naheq mesiliside mezlumning terepdari bolmay, zalimning terepdari bolush insaniy hayat prinsiplirimgha toghra kelmeydu» dep ret qilghan we özige tehdit salghan junggu oqughuchilar uyushmisi üstidin dawa achqan. Junggu jem'iyitidiki xataliqlarni dunya metbu'atlirida izchil tenqid qilghan.

«wang chyenyuenning meydani saghlam milletchilerning meydanidur»

Bu qétimqi mukapatning bahalash komitétining bashliqi mundaq dégen: «yashlar arisida esebiy bir milletchilik bash kötürgen pursette, özining perqliq pikrini dadil otturigha qoyush we u pikride adaqqiche ching turush jasaret telep qilidu. Wang chyenyuen buni qilalidi. Wang chyenyuenning yoli aqilane milletchiliktur»

«erkinlik we démokratiye - junggo üchün birdin-bir chiqish yoli»

Wang chyenyuen mukapat tapshuruwélish sözide, özining bu mukapat xewirini anglap hem xosh bolghanliqi hem endishe qilghanliqini bildürgen. U sözide erkinlik we démokratiye junggo üchün birdin ‏ - bir chiqish yoli ikenlikini, heqiqiy wetenperwerlerning bu bayraq astida birlishishi kéreklikini teshebbus qilghan.
Junggo yashliri kishilik hoquq mukapati aldinqi yillarda, li xey, xuang chi, yang zili, lyu xu qatarliq yashlargha bérilgen bolup, ularning köpinchisi junggu ichide démokratik heriketlerni teshkillesh we teshwiq qilish bilen shughullan'ghini üchün junggu teripidin öktichi küchler idi.
Bu qétimqi bu mukapatqa érishken wang chyenyuen shendung ölkisining chingdaw shehiridin bolup, bu yil 20 yash, uniwérsitétning 1-yilliq oqughuchisi. Bahalash hey'iti wang chyenyuenning mukapatlinish sewebi heqqide yene mundaq izahat bergen: «u diplomi bilen, unwani bilen, oqush netijisi bilen qana'etlinip yashaydighan addiy kishilerdin emes. U heqiqet üchün izden'güchi hem küresh qilghuchidur»

Menbe: «erkinlik zhornili» terjime qilghuchi: uyghur-baliliri
Http://bbs.Salkin.Cn/read.Php?Tid-63679.Html
******************************************